Σχεδόν όλοι μας,σε κάποια φάση της ζωής μας,θα παρουσιάσουμε δυσκοιλιότητα, η οποία δεν είναι μόνιμη,αλλά ούτε σοβαρή. Με τον όρο δυσκοιλιότητα, ορίζουμε τη μείωση της συχνότητας των κενώσεων σε λιγότερες από 3 την εβδομάδα. Κλινικά, ο ορισμός της, περιλαμβάνει τουλάχιστον 2 από τα παρακάτω κριτήρια, τα οποία συμβαίνουν για τουλάχιστον 12 εβδομάδες, όχι απαραίτητα συνεχόμενες, κατά τους 12 τελευταίους μήνες.
- Λιγότερες από 3 κενώσεις την εβδομάδα
- Προσπάθεια κατά τη διάρκεια της κένωσης
- Σκληρά κόπρανα
- Αίσθημα ατελούς κένωσης
- Αίσθημα ορθοπρωκτικής απόφραξης
Αίτια δυσκοιλιότητας
Υπάρχουν πολλές αιτίες δυσκοιλιότητας. Παραθέτουμε τις σημαντικότερες:
- Φάρμακα
- Δίαιτα χαμηλή σε φυτικές ίνες
- Μειωμένη πρόσληψη υγρών
- Σύνδρομο Ευερεθίστου Εντέρου
- Κατάχρηση καθαρτικών
- Ορμονικές διαταραχές
- Έλλειψη σωματικής άσκησης
- Αλλαγές στις καθημερινές συνήθειες
- Αναστολή της έπειξης για αφόδευση
- Προβλήματα της ορθοπρωκτικής περιοχής
- Χρόνια ιδιοπαθής δυσκοιλιότητα
- Ειδικές νόσοι
Πιο αναλυτικά, φάρμακα που είναι δυνατόν να προκαλέσουν, ή να επιτείνουν την δυσκοιλιότητα είναι τα παυσίπονα (ιδιαίτερα τα ναρκωτικά αναλγητικά), τα αντιόξινα, τα συμπληρώματα σιδήρου, τα αντι-υπερτασικά, τα σπασμολυτικά, τα αντικαταθλιπτικά, τα αντιπαρκινσονικά.
Εξίσου σημαντική, όμως, για τη σωστή λειτουργία του εντέρου, είναι και η επαρκής πρόσληψη φυτικών ινών. Είναι ίσως η πιο συχνή αιτία δυσκοιλιότητας. Στο διατροφικό μας ημερολόγιο θα πρέπει να συμπεριλαμβάνουμε τουλάχιστον 25-35 γραμμάρια φυτικών ινών, από διαφορετικές διατροφικές ομάδες, όπως, σιτηρά, όσπρια, δημητριακά, φρέσκα φρούτα, λαχανικά. Οι φυτικές ίνες βοηθούν στο σχηματισμό μαλακών κοπράνων.
Είναι δυνατόν επίσης,να εμφανιστεί δυσκοιλιότητα στα πλαίσια του Συνδρόμου Ευερεθίστου Εντέρου (σπαστική κολίτιδα). Η σπαστική κολίτιδα (σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου) είναι ίσως η πιο συχνή πάθηση του πεπτικού συστήματος στη Δυτική κοινωνία, καθώς παρουσιάζεται τουλάχιστον στο 1/3 του γενικού πληθυσμού. Εμφανίζεται κυρίως σε γυναίκες ηλικίας 20-50 ετών. Το σημαντικότερο χαρακτηριστικό είναι ο πόνος στην κοιλιακή χώρα, απουσία κάποιας οργανικής νόσου.
Χαρακτηριστικό σύμπτωμα είναι τα φουσκώματα της κοιλιάς που σχεδόν πάντα συνοδεύονται από πόνους . Διακρίνουμε 3 τύπους συνδρόμου: στον πρώτο, προεξάρχει η δυσκοιλιότητα (IBS-C), στο δεύτερο η διάρροια (IBS-D), ενώ στον τρίτο παρατηρούνται εναλλαγές δυσκοιλιότητας και διάρροιας (IBS-A). Η ένταση του κοιλιακού πόνου ποικίλλει από άτομο σε άτομο και παρατηρούνται περίοδοι υφέσεων και εξάρσεων.
Ακόμη όμως και η χρόνια χρήση καθαρτικών, είναι δυνατό να προκαλέσει δυσκοιλιότητα, καθώς αναπτύσσεται εθισμός του εντέρου και επηρεάζεται η φυσιολογική κινητικότητά του.
Ορμονικές διαταραχές, όπως συμβαίνει στην περίοδο της εγκυμοσύνης,όπου διαπιστώνονται υψηλά επίπεδα οιστρογόνων και προγεστερόνης,ευθύνονται επίσης για τη δυσκοιλιότητα.
H έλλειψη σωματικής δραστηριότητας, οι αλλαγές των καθημερινών συνηθειών (πχ οι συχνές μετακινήσεις) αλλά και η αναστολή της έπειξης προς αφόδευση, δηλαδή η καθυστέρηση στην πραγματοποίηση της κένωσης συμβάλλουν επίσης στην ανάπτυξη δυσκοιλιότητας.Το τελευταίο συμβαίνει,όταν αγνοούμε το φυσιολογικό ένστικτο προς αφόδευση και αναβάλλουμε την κένωση γι’αργότερα, γιατί, για παράδειγμα είμαστε πολυάσχολοι, ή, ταξιδεύουμε συχνά. Κατ’αυτόν τον τρόπο όμως, διακόπτεται το αντανακλαστικό της αφόδευσης.
Διακρίνουμε επίσης δύο καταστάσεις, που ευθύνονται σε ένα ποσοστό για την εμφάνιση δυσκοιλιότητας. Αυτές είναι η εντερική αδράνεια και η δυσκοιλιότητα βραδείας διάβασης και προκαλούνται από την παθολογική συσταλτικότητα του εντέρου, λόγω διαταραχής της μυϊκής λειτουργίας του.
Επίσης, ανατομικές ανωμαλίες της ορθοπρωκτικής περιοχής ευθύνονται συχνά για την ανάπτυξη δυσκοιλιότητας.
Στα υπόλοιπα αίτια δυσκοιλιότητας συμπεριλαμβάνονται παθήσεις, όπως υποθυρεοειδισμός, σακχαρώδης διαβήτης, Ν. Parkinson, σκλήρυνση κατά πλάκας, κατάθλιψη, υπερασβεστιαιμία.
Διαγνωστική προσπέλαση
Ενδελεχής και άμεση διερεύνηση της δυσκοιλιότητας θα πρέπει να επιχειρείται σε καταστάσεις όπου δυσκοιλιότητα εμφανίζεται αιφνιδίως, επιδεινούμενη, ή συνδέεται και με άλλα συμπτώματα,όπως απώλεια βάρους, απώλεια αίματος από το ορθό, ή αν ο ασθενής δεν ανταποκρίνεται στη θεραπευτική αγωγή και στις διατροφικές συμβουλές, που του έχουν συσταθεί από το θεράποντα γιατρό του. Στις περιπτώσεις αυτές, πέραν της κλινικής εξέτασης και της λήψης ενός καλού ιστορικού, είναι δυνατόν ο θεράπων ιατρός να συστήσει αιματολογικές εξετάσεις, ακτινογραφία κοιλίας, βαριούχο υποκλυσμό (ακτινογραφία του παχέος εντέρου), κολονοσκόπηση, μελέτη του χρόνου διάβασης των κοπράνων αλλά και άλλες, πιο ειδικές εξετάσεις.
Στις υπόλοιπες περιπτώσεις, ιδιαίτερα σε νεαρές ηλικίες επαρκούν ένα καλό ιστορικό και καλή κλινική εξέταση.
Δυσκοιλιότητα: Αντιμετώπιση
Συνήθως, στις περισσότερες περιπτώσεις, η δυσκοιλιότητα αντιμετωπίζεται επιτυχώς ,με αλλαγή των διατροφικών συνηθειών, αλλά και του τρόπου ζωής. Ο θεράπων ιατρός, είναι δυνατόν να συστήσει, εκτός από την κατανάλωση φυτικών ινών, διεγερτικά, ή μη διεγερτικά υπακτικά, κλύσματα, υπόθετα, θεραπεία βιοανάδρασης, ακόμη και χειρουργείο, στις περιπτώσεις που απαιτείται. Γενικά, τα διεγερτικά υπακτικά θα πρέπει να αποφεύγονται, γιατί μπορεί να προκαλέσουν μόνιμη βλάβη στο παχύ έντερο και να επιδεινώσουν τη δυσκοιλιότητα.
Συγκεκριμένα και αναφορικά με τις διαιτητικές συνήθειες, συστήνονται τα εξής μέτρα :
- Καθημερινή κατανάλωση 20-35 gr φυτικών ινών (πίτουρο, δημητριακά, όσπρια, φρέσκα φρούτα, σπαράγγια, λάχανο, καρότο).
- Κατανάλωση αρκετών υγρών (1,5-2 λίτρα).
- Αποφύγετε τη χρήση καθαρτικών.
- Πριν το πρωινό γεύμα, πιείτε ένα ποτήρι δροσερό νερό με ένα κουταλάκι γάλα μαγνησίας (Milk of Magnesia). Όταν φανούν τα πρώτα επιτυχή αποτελέσματα της θεραπείας να διακόπτεται σταδιακά το γάλα μαγνησίας.
- Για πρωινό γεύμα , 4 γεμάτες κουταλιές ωμής βρώμης (quaker) και 4 κουταλιές σταρένιο πίτουρο (All bran) με μια κουταλιά λακτουλόζη (Duphalac). Να ανακατεύονται καλά προσθέτοντας κρύο γάλα και γιαούρτι.
- Αν υπάρχει ανάγκη για καφέ να προτιμάτε αλεσμένο καφέ τύπου espresso.
- Μετά το πρωινό , για 5-10 λεπτά θα πρέπει να χαλαρώσετε και προσπαθήστε να πάτε στην τουαλέτα. Δεν χρειάζεται να πιεστείτε. Κάνετε υπομονή αν η μέθοδος δεν λειτουργήσει από τις πρώτες μέρες.
- Για τα κύρια γεύματα επιλέξτε τροφές με υψηλά επίπεδα υπολείμματος (π.χ. μαρούλι, ραπανάκια, αγγουράκια, λάχανο τουρσί, πορτοκάλια, μήλα ή ξηρά βερίκοκα και δαμάσκηνα).
- Υιοθετείστε τη φυσική άσκηση στην καθημερινότητά σας.
- Προαιρετικά και σε επίμονη δυσκοιλιότητα, συνιστώνται 1-3 κουταλιές λακτουλόζης (Duphalac).
- Να μην διακόπτετε την έπειξη προς αφόδευση.